Εθισμός στο διαδίκτυο: Παιδιά φτάνουν να ξυλοκοπούν γονείς όταν τα απομακρύνουν από τις οθόνες

Εκθέτουν τους εαυτούς τους σε ακατάλληλο, επικίνδυνο περιεχόμενο και δέχονται να μοιραστούν με ανθρώπους που δεν γνωρίζουν προσωπικές τους φωτογραφίες, σερφάρουν ασταμάτητα στο διαδίκτυο, χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού παρόλο που δεν αγνοούν το γεγονός πως κάτι τέτοιο δεν επιτρέπεται! Η πανελλαδική έρευνα που διεξήγαγε για το 2025, το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), με στόχο τη διερεύνηση των διαδικτυακών συνηθειών παιδιών και εφήβων, σε συνάρτηση με τις προβλέψεις του Nόμου για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA), φέρνει στο φως ευρήματα το λιγότερο ανησυχητικά. Ο κύριος Γιώργος Κορμάς, γιατρός - υπεύθυνος γραμμής βοήθειας του κέντρου, κάνει μέσω του Flash.gr μια ανατριχιαστική αποκάλυψη. Δεκάδες έφηβοι φτάνουν ακόμη και στο σημείο να ξυλοκοπήσουν τους γονείς τους, όταν εκείνοι επιχειρούν να τους απομακρύνουν από τις οθόνες και τότε είναι που χτυπά τελικά το τηλέφωνο για βοήθεια, από απελπισμένες οικογένειες που αναζητούν «φως στο τούνελ»...

«Εμείς δεχόμαστε τηλεφωνήματα κι από τα παιδιά κι από τους συμμαθητές τους, αλλά κι από τα αδέρφια τους, βέβαια σε μικρό ποσοστό. Συνήθως οι γονείς παίρνουν, όταν είναι απελπισμένοι κι αυτό μας στενοχωρεί. Δηλαδή οι γονείς θα πάρουν τηλέφωνο στη γραμμή βοήθειας πολλές φορές όταν υπάρξει ξυλοδαρμός στο σπίτι. Γιατί φτάνουμε σε αυτές τις καταστάσεις, ξέρετε. Φτάνουμε σε ακραία γεγονότα μη διαχειρίσιμα από τους ίδιους τους γονείς.

-Όταν λέτε ξυλοδαρμός στο σπίτι, εννοείται όταν έχει υπάρξει έκρηξη βίας από την πλευρά του παιδιού ή όταν πλέον οι γονείς έχουν φτάσει στο σημείο να χειροδικήσουν;

Εννοώ έκρηξη από την πλευρά του παιδιού.

-Υπάρχουν τέτοια περιστατικά δηλάδη, τα οποία φτάνουν σε εσάς και τα καταγράφετε;

Δεκάδες! Γιατί όταν σε ένα παιδί 15 χρόνων και πάνω, του κόψεις τον υπολογιστή γιατί κι εσύ είσαι απελπισμένος, μετά οι αντιδράσεις του δεν είναι συνηθισμένες. Θέλω να πω ότι υπάρχει μεγάλη ένταση σε αυτό το θέμα. Είναι τεράστιο το πρόβλημα για την οικογένεια. Γιατί βλέπεις ένα παιδί να λιώνει. Δεν είναι τόσο απλό. Αν το κάνει ο καθένας αυτό "δικό" του πρόβλημα, θα καταλάβει. Και μάλιστα τα τελευταία χρόνια βλέπουμε ότι μειώνεται η ηλικία των παιδιών που εμφανίζουν εξάρτηση. Τώρα τα παιδιά είναι όλο και πιο μικρά. Φτάνουμε ακόμη και στην έκτη δημοτικού, που δεν τα είχαμε αυτά πριν από 5 χρονιά. Πριν τον covid δηλαδή.

-Σας καλούν κυρίως μητέρες;

Όχι και πατεράδες. Δεν είναι κατ' ανάγκη μητέρες.

-Ναι, θέλω να πως αυτά τα περιστατικά ξυλοδαρμού, μπορεί να συμβαίνουν και σε βάρος ενός πατέρα δηλαδή;

Ναι, ναι, ναι, ναι. Δεν είναι σπάνιο. Είναι εντοπισμένο αυτό που σας λέω.»

Κατά πόσο όμως αυτό το βάρος πρέπει να το κουβαλούν μόνον οι γονείς; Η ευθύνη, ως γνωστόν, πέφτει και νομικά και στους ώμους των ανθρώπων που προσφέρουν αδιάλειπτη πρόσβαση και περιεχόμενο στα παιδιά, μέσα από τις μεγαλύτερες παγκόσμιες πλατφόρμες. Κι αυτό είναι το ερώτημα που προσπάθησε ν' απαντήσει το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου. Σύμφωνα με τον Νόμο για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA), ο οποίος τέθηκε σε εφαρμογή πανευρωπαϊκά τον Φεβρουάριο του 2024, οι διαδικτυακές πλατφόρμες φέρουν την ευθύνη για τη δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος για τους ανήλικους χρήστες, εφαρμόζοντας μηχανισμούς επαλήθευσης ηλικίας, περιορίζοντας την προώθηση εθιστικών συμπεριφορών και αποκλείοντας ακατάλληλο περιεχόμενο. Ωστόσο, ένα χρόνο μετά την εφαρμογή του Νόμου, η εν λόγω έρευνα, αποκαλύπτει ότι παραμένουμε μακριά από την επίτευξη των στόχων που θέτει ο DSA για την προστασία ανηλίκων στον ψηφιακό κόσμο.

Οι κακές συνήθειες των παιδιών, που δεν κόβονται εύκολα!

Πλατφόρμες που αδυνατούν να επαληθεύσουν την ηλικία των χρηστών, τυχαία έκθεση σε περιεχόμενο που μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνα «μονοπάτια» παιδιά κι εφήβους, ατελείωτο σκρολάρισμα.  Η έρευνα που διεξήχθη σε αντιπροσωπευτικό δείγμα 2.500 μαθητών και μαθητριών ηλικίας 10 έως 18 ετών σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ηράκλειο και Λάρισα, επικεντρώνεται στην πρόσβαση των ανηλίκων σε πολύ μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες (VLOPs), όπως TikTok, Instagram, YouTube και Facebook κι αυτά είναι μερικά από τα ευρήματα που προκύπτουν:

Η πλειοψηφία των παιδιών κάτω των 13 ετών χρησιμοποιούν TikTok, Instagram και YouTube, παραβιάζοντας τα όρια ηλικίας των VLOPs. Οι περισσότεροι ανήλικοι δηλώνουν ψευδή ηλικία, γεγονός που αποκαλύπτει την αδυναμία των πλατφορμών στην αξιόπιστη επαλήθευση ηλικίας.
Η χρήση κοινωνικών δικτύων ξεκινά από το Δημοτικό και είναι καθημερινή, γεγονός που ενισχύει τις υποχρεώσεις προστασίας ανηλίκων.
Στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση υπάρχει σοβαρό έλλειμμα γονικού ελέγχου, ενώ 1 στα 4 παιδιά ανοίγει λογαριασμό χωρίς να είναι ενήμεροι οι γονείς.
Η έκθεση σε ακατάλληλο περιεχόμενο είναι εκτεταμένη και κυρίως τυχαία.
Τα παιδιά γνωρίζουν πώς να κάνουν αναφορά, αλλά οι μικρότερες ηλικίες δυσκολεύονται, δείχνοντας την ανάγκη για φιλικότερους μηχανισμούς «Report & Block».
Πολλά παιδιά δαπανούν πάνω από 4 ώρες ημερησίως στις πλατφόρμες, με 1 στους 4 μαθητές Γυμνασίου/Λυκείου να δηλώνει υπερβολική χρήση, ενισχύοντας την ανάγκη για εργαλεία γονικού ελέγχου και αυτορρύθμισης.
Συμπεριφορές, οι οποίες συχνά οδηγούν ακόμη και στον εθισμό, μας λέει ο κύριος Γιώργος Κορμάς, γι αυτό και οι γονείς θα πρέπει να βρίσκονται σε επαγρύπνηση...

«Αυτό που θα θέλαμε, είναι οι γονείς σε πολύ πρωιμότερα στάδια να πάρουν τη βοήθεια από τους ειδικούς παιδοψυχολόγους που έχουμε στη γραμμή, έτσι ώστε να μπορέσουν να βοηθηθούν. Να μπορέσουν να διαχειριστούν το θέμα που τους απασχολεί. Ξέρετε, στη φάση του ψηφιακού μεταμοντερνισμού θεωρούμε ότι είναι μια ασχολία με την οποία καταπιάνονται όλα τα παιδιά, λέμε εντάξει παιδιά είναι, παλαιότερα ας πούμε έκαναν κάτι άλλο. Όμως δεν ισχύει αυτό. Η κατάχρηση στα social media αλλά και στα βιντεοπαιχνίδια, εντάσσεται στις διαταραχές του εθισμού. Δεν είναι τόσο απλό, είναι κάτι αντίστοιχο του τζόγου. Επομένως θα πρέπει να μην παραμελήσουμε τη διαχείριση του προβλήματος. Γιατί ξέρετε κάτι; Εδώ υπάρχει ένα κρίσιμο σημείο Μετά τον covid, ο γονικός ελεγχός υποχώρησε πάρα πολύ. Οι γονείς κάπως εξοικειώθηκαν πλέον, συμβιβάστηκαν με την ιδέα ότι τα παιδιά μας θα είναι ασταμάτητα στο διαδίκτυο. Είτε παίζοντας games, είτε στα social media. Κι εκεί λοιπόν ο ρόλος του ελέγχου, έμεινε πίσω.»

2 στα 10 παιδιά έχουν δεχθεί να συναντηθούν με αγνώστους

Είναι ίσως ένα από τα πιο ανησυχητικά ευρήματα. Τα παιδιά της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης παρουσιάζουν συμπεριφορές που μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την ασφάλεια τους. Έτσι, αν και τα παιδιά αυτής της βαθμίδας αισθάνονται ότι έχουν επαρκή ενημέρωση για την ασφαλή χρήση του διαδικτύου, η πραγματικότητα φαίνεται να απέχει.

• Το 18% έχει δεχτεί να συναντηθεί με κάποιον που γνώρισε διαδικτυακά
• Το 13 % αποδέχεται αιτήματα φιλίας από αγνώστους, ενώ
• Το 12% έχει μοιραστεί πολύ προσωπικές φωτογραφίες.

Σχεδόν 4 στα 10 παιδιά δημοτικού έχουν εκτεθεί σε βλαβερό ή ακατάλληλο περιεχόμενο

Τα δεδομένα καταδεικνύουν ότι οι μηχανισμοί προστασίας που εφαρμόζονται από τις πολύ μεγάλες πλατφόρμες δεν είναι επαρκείς για να αποτρέψουν την πρώιμη χρήση, την υπερέκθεση και την επαφή με βλαβερό περιεχόμενο από ανήλικους χρήστες. Τα ευρήματα της έρευνας υπογραμμίζουν την ανάγκη για ενίσχυση των μηχανισμών προστασίας των ανηλίκων στο ψηφιακό περιβάλλον, καθώς -στην παρούσα φάση- τα μέτρα που λαμβάνονται δεν επαρκούν. Αρκεί να λάβει κανείς υπόψη του πως:

• Το 34% των παιδιών Δημοτικού και το 61% των παιδιών Γυμνασίου/Λυκείου δήλωσε ότι έχει δει βλαβερό ή ακατάλληλο περιεχόμενο, και στην πλειονότητα των περιπτώσεων (πάνω από 60%) αυτό προέκυψε τυχαία
• Στην ερώτηση «αν σε ενοχλεί όταν η πλατφόρμα προβάλλει συνεχώς παρόμοιο περιεχόμενο με αυτό που ήδη παρακολουθείς», οι απόψεις των μαθητών Γυμνασίου / Λυκείου διίστανται: το 43% απαντά θετικά, ενώ το 56% δηλώνει πως δεν το θεωρεί ενοχλητικό.
• Ωστόσο, το 49% των μαθητών εντοπίζει έναν πιθανό κίνδυνο σε αυτή την τακτική των πλατφορμών. Από αυτούς, το 39% επισημαίνει ότι η πρακτική αυτή τούς οδηγεί στο να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στο διαδίκτυο απ’ ό,τι είχαν αρχικά σκοπό.

Το φαινόμενο αυτό συνδέεται με τον λεγόμενο εθιστικό σχεδιασμό (addictive design) των πλατφορμών, που στοχεύει στο να κρατά τον χρήστη όσο το δυνατόν περισσότερο ενεργό και συνδεδεμένο, συχνά χωρίς να το αντιλαμβάνεται. Δεν είναι τυχαίο ότι 1 στους 4 μαθητές Γυμνασίου/Λυκείου δηλώνει ότι κάνει υπερβολική χρήση και ότι χρειάζεται βοήθεια για να τη μειώσει!